Mapa historyczna to współczesny efekt prac kartograficznych i pracy badawczej, prezentujący zjawiska (np. bitwy) lub procesy (np. rozwój osadnictwa) rozgrywające się w przeszłości w określonej przestrzeni geograficznej. Mapa historyczna to nie to samo co mapa dawna, za którą uważa się wszystkie opracowania kartograficzne powstałe zazwyczaj przed 1989 r. Dawne mapy stanowią źródło danych historycznych o różnym stopniu przydatności, natomiast mapy historyczne to składowe nauk pomocniczych historii.
ZOBACZ WYBRANE REALIZACJE MAP HISTORYCZNYCH
Woj. mazowieckie (poł. XVI w.) | Woj. krakowskie (poł. XVI w.) | Woj. sandomierskie (poł. XVI w.) | Woj. ruskie (XVII-XVIII w.) | Ziemia dobrzyńska (poł. XVI w.) | Europa w 1525 r. | Europa w 1940 r. | Okres napoleoński | Imperium Rzymskie | Rozwój chrześcijaństwa | Polska i Litwa w XV w. | Rzeczpospolita Obojga Narodów w 1569 r. | Królestwo Polskie w XIV r. | Czasy nowożytne (XV-XVII w.) | III rozbiór Polski | Kościół ewangelicko-augsburski w II RP | Łuniniec przed 1939 r. | Handel wołami, XVII w. | Południowy Krym, XVI w. | Pruski Górny Śląsk | Ziemia przemyska, XVII w. | Ziemia chełmińska, XVI w. | Ziemia dobrzyńska, XVI w. | Królestwo Polskie
Znaczenie map w historii jest to tyle istotne, że nie ma zjawiska lub procesu historycznego, którego nie dałoby się zaprezentować na mapie, a idąc dalej – wskazane byłoby każdorazowo uzupełnianie tekstów historycznych treścią kartograficzną aby podnieść ich wartość poznawczą.
Klasyfikacja map historycznych jest uzależniona od kilku aspektów. Kryterium czasu pozwala podzielić mapy historyczne na (za M. Machałek):
- przekrojowe (synchroniczne) – przedstawiają fakty z różnych dziedzin działań ludzi, podejmowanych w jednym czasie na określonej przestrzeni (np. Rzeczpospolita po unii lubelskiej, Europa na początku XI w.). Tego rodzaju mapy ilustrują szczegółowe tematy i zagadnienia i są stosunkowo proste i zrozumiałe dla większości odbiorców;
- rozwojowe (diachroniczne) – prezentują zlokalizowane przestrzennie różnorodne wydarzenia, zjawiska składające się na proces, w dłuższej perspektywie czasowej; ukazują dynamikę przemian na danym terenie w ciągu dłuższego czasu (Polska i Litwa za Jagiellonów). Ze względu na duży ładunek treści przekazywanych za pomocą symboli czytanie treści tych map jest trudniejsze;
- problemowe (tematyczne) – przedstawiają fakty ukazujące zjawiska jednorodne (problemy gospodarcze, społeczne, polityczne) zachodzące na określonym obszarze w stosunkowo krótkim przedziale czasowym (np. Początki chrześcijaństwa). Tego typu mapy są przydatne do ilustrowania odpowiadających im problemów.
- mapy indukcyjne – mapy zaopatrzone w kartony boczne o małych rozmiarach, prezentujące w ujęciu szczegółowym określoną problematykę. Służą lepszemu wyeksponowaniu wybranych zjawisk (np. System obronny za Kazimierza Wielkiego);
- kartodiagramy – mapy, na których kontur zostały naniesione diagramy obrazujące fakty i zjawiska określone liczbowo, a jednocześnie dokładnie zlokalizowane w przestrzeni geograficznej i czasie historycznym. Stanowią one uzupełnienie treści mapy oraz pozwalają na uwypukleniu określonych problemów (Narodowości w II Rzeczpospolitej według spisu powszechnego z 1931 r.);
- kartogramy – symbole umożliwiające przedstawienie różnorodnych mierzalnych zjawisk historycznych o zmiennym natężeniu w czasie i przestrzeni geograficznej. Jednorodne fakty oznaczane są na mapie deseniem (kreski, kropki) oraz kolorami o różnym natężeniu. (np. Gęstość zaludnienia Rzeczpospolitej Obojga Narodów w XVI w.).
Ponadto, w przypadku analizy treść map historycznych, możemy wyróżnić mapy polityczne, gospodarcze, militarne, demograficzne, etniczne, przemian kulturowych. W przypadku map ściennych często są to mapy zawierające treści z różnych dziedzin. Pod względem formy mapy historyczne dzielimy na ścienne, atlasowe, podręcznikowe, konturowe (indukcyjne).
Kartografia historyczna i mapy historyczne są dziś nierozerwalnie związane z Systemami Informacji geograficznej (GIS) i pracą w środowisku cyfrowym. Na przestrzeni lat wykształcił się samodzielny kierunek bazujący na zastosowaniu i rozwijaniu narzędzi GIS w naukach historycznych (hGIS). Mapy powstające w naszej pracowni posiadają pełne zaplecze bazodanowe w postaci plików wektorowych, rastrowych oraz relacyjnych baz danych, dzięki czemu możemy powracać do realizowanych projektów i je edytować, modyfikować i aktualizować.
WYBRANE PROJEKTY
Woj. mazowieckie (poł. XVI w.) - regiony historyczne
Woj. krakowskie (poł. XVI w.) - regiony historyczne
Woj. sandomierskie (poł. XVI w.) - regiony historyczne
Woj. ruskie (XVII-XVIII w.) - regiony historyczne
Ziemia dobrzyńska (poł. XVI w.) - regiony historyczne
Europa w 1525 r. - mapa polityczna
Europa w 1940 r. - mapa polityczna
Okres napoleoński - mapa polityczna
Imperium Rzymskie - mapa polityczna
Rozwój chrześcijaństwa - mapa religii
Polska i Litwa w XV w. - mapa polityczna
Rzeczpospolita Obojga Narodów w 1569 r. - mapa polityczna
Królestwo Polskie w XIV r. - mapa polityczna
Czasy nowożytne (XV-XVII w.) - mapy polityczne
III rozbiór Polski - mapa polityczna
Kościół ewangelicko-augsburski w II RP - mapa religii
Łuniniec przed 1939 r. - historyczny plan miasta
Handel wołami, XVII w. - mapa gospodarcza
Południowy Krym, XVI w. - mapy społeczno-ekonomiczne
Pruski Górny Śląsk - mapa społeczna
Ziemia przemyska, XVII w. - mapy zniszczeń gospodarczych
Ziemia chełmińska, XVI w. - mapa administracyjna
Ziemia dobrzyńska, XVI w. - mapa krajobrazowa
Zobacz nasze realizacje z innych działów tematycznych
